Laboratuar Tasarımı
Laboratuar Tezgahı
Çeker Ocak
Steril Kabin
Genel Gereksinimler
- Genel
Tehlikeli materyallerin kullanımı ve muhafazasının oluşturduğu riskler nedeni ile laboratuarlar ve laboratuar dışı aktivitelerin gerçekleştirildiği alanların ayrılması büyük önem taşımaktadır.
- Ofis alanları laboratuarlardan ayrı planlanmalıdır. Uzman ve teknisyen ofisleri laboratuarlara yakın olmalıdır.
- Laboratuarlarda kayıt ve not almak için ıslak çalışma tezgahlarından farklı alanlar olmalıdır.
- Laboratuar tezgah yerleri planlanırken, kimyasal muhafaza dolapları, çeker ocaklar, laminar akış kabinleri, biyogüvenlik kabinleri, buzdolapları ve derin dondurucular için gerekli alanlar göz önünde bulundurulmalıdır.
- Çeker ocak için havalandırma kanalları unutulmamalıdır.
- Tavan yüksekliği en az 300 cm olmalıdır. Tavana asılı havalandırma kanalları olduğu takdirde bu yükseklik arttırılmalıdır.
- Pencereler tezgahlardan 30 cm yükseklikte olmalıdır.
- Koridor genişliği en az 150 cm olmalıdır.
- Laboratuarda çalışacak her kişi için en azından ekipmanların yerleştirilmediği 150 cm laboratuar tezgahı sağlanmalıdır.
- Cam malzemelerin yıkanması amacı ile merkezi yıkama alanlarının oluşturulması tercih edilmelidir. Cam malzemenin yıkanacağı lavaboların derinliği ve muslukların yüksekliği yeterli olmalıdır.
- Laboratuar ısıtılmış hava yerine kalorifer sistemi ile ısıtılacak ise kalorifer peteklerinin tezgah altlarında kalmayacak şekilde yerleştirilmesi önemlidir.
- Laboratuar Tezgah Yüzeyleri
Zemin
- Laboratuar zemininde kullanılan materyal kimyasal dayanımı yüksek olmalı ve mümkün olduğunca az parçadan oluşmalıdır. Zeminin duvarlar ile birleştiği kısımlar iç bükey olmalıdır.
- Zemin materyali duvar üzerinde 100 cm yükseltilmelidir. Bu yükseklik kimyasal madde muhafaza edilen alanlarda 150 cm olmalıdır.
- Zemin, zemin drenaj kanalarına eğimli olmamalıdır. Bu sayede dökülen tehlikeli sıvı kimyasalların drenaj kanalına ulaşması engellenir.
Duvarlar ve tavan
- Duvarlar gözeneksiz olmalı ve ideal olarak “high gloss” boya ile boyanmalıdır.
- Laboratuarlar ışığı yansıtacak açık renkler ile boyanmalıdır.
- Lambalar ideal olarak tavan ile aynı sevide olmalı, asılı lambalardan ve laboratuar içinde asılı boru sistemlerinden (Havalandırma veya çeker ocak için) kaçınılmalıdır.
LaboratuarTezgahlar
- Laboratuvar Tezgah yüzeyleri kimyasal maddeleri geçirmeyecek ve yüksek kimyasal dayanımına sahip materyalden imal edilmelidir.
- Laboratuvar Tezgah yüzeyleri mümkün olduğunca az parçadan oluşmalıdır. Fayans gibi materyaller tezgah yüzeylerinde tercih edilmemelidir.
- Islak çalışma tezgahlarında dökülen sıvının yere akmaması için tezgah yüzeylerinin kenarları hafifçe yükseltilmiş olmalıdır.
- Laboratuar Tezgah derinliği 75-90 cm, yüksekliği 90 cm olmalıdır.
- Laboratuar Tezgah altı mobilyaları su ve kimyasal dayanımı zayıf materyalden imal edilmemelidir.
- Tezgah altı dolapları ile zemin arasındaki yükseklik etkin bir temizlik için yeterli olmalıdır .
- Tezgahların veya en azından tezgah altı dolaplarının taşınabilir nitelikte olması gerekli yerleşim esnekliği için önemlidir.
Lavabolar
- Laboratuarda çıkışa yakın el yıkama amaçlı lavabolar olmalıdır. Mikrobiyoloji ve benzeri çalışmaların gerçekleştirildiği laboratuarlarda musluklar tercihen elle açınıp-kapanmamalıdır.
Kapılar
- Laboratuarlarda acil çıkış kapısı bulunmalıdır.
- Laboratuar kapılarının genişliği 100 cm’ nin üzerinde olmalıdır ve kendiliğinden kapanır özellikte olmalıdır.
- Laboratuar kapılarında çarpışmalara engel olmak için cam pencere olmalıdır.
- Laboratuar kapıları dışarıya doğru açılmalıdır.
- Laboratuar kapısı ve acil çıkış kapısının yakınında giriş-çıkışa engel olacak ekipman ve laboratuar tezgahı olmamalıdır.
- Kapıya yakın bir alanda elbise askıları için yer ayrılmalıdır.
- Güvenlik
- Ulaşılabilir koridorlarda güvenlik istasyonları oluşturulmalıdır. Bu istasyonlarda yangın söndürücü, acil duşu, göz duşu ve kimyasal-biyolojik materyal dökülmelerinde kullanılacak kitler bulunmalıdır.
- Kimyasal-biyolojik madde maruziyetine karşı acil duşlar ve göz duşları laboratuarın herhangi bir noktasından 10 saniye içinde ulaşılabilir uzaklıkta olmalıdır.
- Elektrik prizleri acil duşlarına, göz duşlarına ve lavabolara 50 cm’ den yakında olmamalıdır.
- Duman ve yangın alarm sistemi olmalıdır.
- Gaz tüpleri duvara zincir ile sabitlenmelidir.
- Sıkıştırılmış gaz içeren tüpler ısı kaynaklarından uzakta olmalıdır.
- Gaz tüplerinin kapalı alanlarda muhafazası durumunda bu alanlar havalandırılabilir olmalıdır. Birbiri ile uyumsuz gazlar içeren tüplerin bir arada bulundurulduğu kapalı alanlarda etkin havalandırma sistemi olmalıdır.
- Çok toksik ve yanıcı gazları içeren tüplerin yakınında gaz detektörü olmalıdır.
Tehlikeli kimyasal muhafaza kabinleri
- Laboratuarda alev alabilir kimyasal maddelerin muhafazası için özel tasarlanmış kabinler kullanılmalıdır.
- Bu kabinler kapılardan uzakta olmalıdır.
- Kabin materyali korozyona dayanıklı olmalıdır.
- Kolay alev alabilir ve koroziv nitelikte kimyasalların muhafaza edildiği kabinler havalandırılmalıdır. Bu havalandırma çeker ocaklarda olduğu gibi boru vasıtası ile doğrudan dış ortama olmalıdır.
Tehlikeli atık muhafazası
- Atıkların niteliğine uygun atık kaplarının kullanıldığı, doğal veya mekanik havalandırılan merkezi atık muhafaza alanları oluşturulmalıdır.
Çeker ocak
- Laboratuarda kimyasal buharı, tozu ve gaz meydana getiren faaliyetler gerçekleştirilecek ise ilgili uluslararası standartlara uygun çeker ocaklar bulunmalıdır.
- Çeker ocaklar laboratuarın yoğun kullanılan bölümlerinin dışında ve hava akımına engel olmaması için kolonlardan ve çıkıştan uzak alanlara yerleştirilmelidir.
- Çeker ocak boruları gaz ve partikül birikmesine neden olacak cepler ve ölü alanlar içermemelidir. Borular korozyona ve kimyasal maddelere dayanıklı materyalden imal edilmiş olmalıdır.
- Çeker ocaklar varsa HVAC sisteminin hava akış yollarından uzakta olmalıdır.
- Biyogüvenlik kabinleri ve laminar akış kabinleri , Steril kabin
- Mikrobiyoloji, moleküler biyoloji vb laboratuarlarda personel güvenliği için biyogüvenlik kabinleri ve çalışılan materyali kontaminasyondan korumak için biyogüvenlik veya laminar akış ( steril kabin ) kabinleri olmalıdır.
- Bu kabinler ilgili uluslararası standartlara uygun olmalıdır.
·Bu kabinler laboratuarın yoğun kullanılan bölümlerinin dışında ve hava akımına engel olmaması için kolonlardan ve çıkıştan uzak alanlara yerleştirilmelidir.
- Havalandırma
- İklimlendirme siteminin tasarlanmasında laboratuarda ısı oluşturacak faaliyetler ve cihazlar göz önünde bulundurulmalıdır.
- Mümkün olduğunca temiz alanlar ve kontamine alanlar arasında basınç farkı oluşturulmalıdır.
- Laboratuarların havalandırma sistemi ve laboratuar dışı alanlardan ayrı tasarlanmalıdır. Biyogüvenlik 2 düzey laboratuarları ve toksik kimyasalların kullanıldığı laboratuarlardan emilen hava tekrar kullanılmamalıdır. Biyogüvenlik 2 düzey laboratuarlarından emilen hava HEPA filtreden süzüldükten sonra tekrar kullanılabilir.